اجرای پست‌های برق یک فرآیند پیچیده، چندمرحله‌ای و بسیار دقیق است که نیازمند هماهنگی بین رشته‌های مختلف مهندسی است.
 
اجرای هر نوع پستی معمولاً از چهار فاز اصلی پیروی می‌کند:
۱. مطالعات و طراحی (Studies & Design)
۲. تأمین تجهیزات و مواد (Procurement)
۳. ساخت و اجرای عمرانی (Civil Construction & Erection)
۴. ‌نصب و سیم‌کشی تجهیزات (Installation & Wiring)
۵. بازرسی، تست و راه‌اندازی (Testing & Commissioning)

حالا هر کدام از این فازها را برای سطوح مختلف ولتاژ توضیح می‌دهیم


۱. اجرای پست فشار قوی (HV Substation)

این پروژه‌ها بزرگترین و پیچیده‌ترین نوع هستند و اجرای آنها ممکن است چندین سال طول بکشد.
مراحل اجرا:
۱. مطالعات و طراحی:
مطالعات فنی: انجام مطالعات دقیق مانند Load Flow, Short-Circuit, Protection Coordination با نرم‌افزارهایی like ETAP.
طراحی سیستم زمین: طراحی شبکه earth grid با نرم‌افزارهای تخصصی like CDEGS. این مرحله برای ایمنی حیاتی است.
طراحی چیدمان (Layout): تعیین مکان دقیق تمام تجهیزات (ترانسفورماتور، کلیدها و غیره)، مسیرهای کابل‌کشی و Busbarها.
طراحی فونداسیون و سازه‌ها: طراحی پایه‌های سنگین برای ترانسفورماتورها، سازه‌های نگهدارنده و فونداسیون تابلوها.

۲. تأمین تجهیزات:
سفارش تجهیزات سنگین و با Lead Time طولانی مانند ترانسفورماتورهای قدرت، Circuit Breakerهای فشار قوی و GIS.
بازرسی کارخانه (Factory Acceptance Test - FAT): تیم مهندسی به کارخانه سازنده مراجعه می‌کند تا قبل از حمل، صحت عملکرد و کیفیت تجهیزات را تأیید کنند.

۳. ساخت و اجرای عمرانی:
آماده‌سازی سایت: گودبرداری، تسطیح و فنس‌کشی محوطه.
اجرای شبکه زمین (Earth Grid): حفر ترانشه‌های عمیق، نصب میله‌های زمین (Earth Rods) و کفش‌های مسی (Copper Mat)، اتصال و جوش  (exothermic welding) آنها.
اجرای فونداسیون: بتن‌ریزی فونداسیون‌های massive برای ترانسفورماتورها و سازه‌ها.
ساخت کنترل روم (Control Room): ساختن اتاق فرمان برای قرارگیری تابلوهای حفاظت، کنترل و سیستم SCADA.
نصب سازه‌های فلزی: نصب دکل‌ها و استراکچرها برای نصب disconnect،ها busbarها و lightning arresterها.

۴. نصب و سیم‌کشی تجهیزات:
نصب ترانسفورماتور: استفاده از جرثقیل‌های بسیار سنگین (Crane) برای قرار دادن ترانسفورماتور روی فونداسیون. اتصال رادیاتورها، تپ چنجر (Tap Changer) و لوله‌کشی روغن.
نصب کلیدها و disconnectها: نصب Circuit Breakerها (هوایی یا GIS)، Disconnector (سکسیونر) ها و Current/Voltage Transformers (CT/VT) روی استراکچرها یا در محفظه GIS.
نصب busbarها: نصب و اتصال شینه‌های (Busbar) آلومینیومی یا مسی بین تجهیزات.
کابل‌کشی: کشش انبوهی از کابل‌های قدرت (با سطح مقطع بالا)، کابل‌های کنترل (برای سیگنال‌ها) و کابل‌های ارتباطی (برای SCADA) در ترانشه‌های مخصوص. نصب ترمینال باکس‌ها.

۵. بازرسی، تست و راه‌اندازی:
بازرسی نهایی (Pre-commissioning Check): بازدید از تمام اتصالات، سیم‌کشی‌ها و سطح ایزولاسیون.
تست‌های میدانی (Site Acceptance Test - SAT): این مرحله حیاتی شامل تست‌های متعددی است:
تست عایقی (Insulation Resistance Test - Megger Test): روی ترانسفورماتورها، کابل‌ها و کلیدها.
تست نسبت تبدیل (Turns Ratio Test): برای ترانسفورماتورها و CT/VTها.
تست میکروم (Contact Resistance Test): برای اتصالات کلیدها و busbarها.
تست عملکردی (Primary & Secondary Injection Test): برای اطمینان از صحت عملکرد رله‌های حفاظتی. در تست تزریق ثانویه، سیگنال‌های جریان و ولتاژ شبیه‌سازی شده به رله تزریق می‌شود تا عملکرد آن بررسی شود.
تست مدار فرمان (Control Circuit Check): اطمینان از صحت عملکرد فرمان باز و بسته شدن کلیدها.
راه‌اندازی نهایی (Energization): پس از اخذ مجوز، ولتاژ به تدریج و از منبع به پست وارد می‌شود. ابتدا busbar و سپس بخش‌های مختلف زیر ولتاژ قرار می‌گیرند. تمام پارامترها تحت نظارت قرار می‌گیرند.

۲. اجرای پست فشار متوسط (MV Substation)

این پست‌ها اغلب به صورت پیمانی (کاست شده یا Compact) ساخته می‌شوند. مراحل اجرا مشابه پست فشار قوی است اما در مقیاس کوچک‌تر و سریع‌تر.

ویژگی‌های خاص اجرای پست فشار متوسط:
نوع پست: انتخاب بین پست هوایی (روی تیر)، پست زمینی (در محفظه بتنی یا فلزی) یا پست داخلی (Indoor در ساختمان).
تابلوهای فشار متوسط (Switchgear): این تابلوها اغلب به صورت پریفابریکیت (Prefabricated) و از پیش ساخته شده از کارخانه می‌آیند. اجرا بیشتر شامل قرار دادن این "کیوبیکل" ها در محل و اتصال آنها به یکدیگر است.
ترانسفورماتور: ترانسفورماتورهای خشک (Dry-Type) برای پست‌های داخلی یا روغنی برای پست‌های فضای باز.
اجرای زمین: شبکه زمین ساده‌تر اما همچنان ضروری است.
تست‌ها: تست‌های مشابه اما با تجهیزات سبک‌تر انجام می‌شود (تست عایقی، تست تزریق ثانویه برای رله‌ها، تست عملکرد کلیدها).

۳. اجرای پست فشار ضعیف (LV Substation / Distribution Board)

این پست در واقع همان تابلوهای توزیع نهایی هستند. اجرای آن بیشتر در قالب سیم‌کشی و نصب تابلو خلاصه می‌شود.
مراحل اجرا (عموماً در داخل ساختمان‌ها):
۱. جانمایی: تعیین محل نصب تابلو بر اساس نقشه‌های طراحی.
۲. نصب باکس تابلو: نصب قاب یا محفظه اصلی تابلو روی دیوار یا درون یک دیواره (برای تابلوهای توکار).
۳. نصب تجهیزات داخلی تابلو: قرار دادن کلیدهای هوایی (ACB)، کلیدهای مینیاتوری (MCB)، کنتاکتورها، رله‌ها و مدارهای کنترل بر روی ریل‌های داخل تابلو.
۴. سیم‌کشی داخلی تابلو: اتصال تمامی تجهیزات داخل تابلو به یکدیگر با سیم‌های کنترل با سطح مقطع مناسب. این کار نیازمند دقت و نظم بسیار بالا و رعایت اصول سیم‌کشی ( wiring) است.
۵. کابل‌کشی ورودی و خروجی:
 ورودی: اتصال کابل اصلی ورودی از ترانسفورماتور یا کنتور اصلی به ترمینال کلید اصلی تابلو.
 خروجی: اتصال کابل‌های خروجی به ترمینال کلیدهای خروجی برای تغذیه بارهای مختلف (پریزها، روشنایی، موتورها).
۶. مارک‌زنی (Labeling): نصب لیبل واضح و خوانا بر روی تمامی کلیدها، ترمینال‌ها و کابل‌ها. این کار برای عیب‌یابی و سرویس آینده ضروری است.
۷. تست و راه‌اندازی:
تست عایقی (Insulation Test): بین فازها و زمین.
 تست توالی فاز (Phase Sequence Test): برای بارهای سه فاز.
 تست عملکرد کلیدها (Functional Test): اطمینان از قطع و وصل صحیح تمام کلیدها.
 تست سیستم زمین (Earth Loop Impedance Test): برای اطمینان از صحت عملکرد حفاظت در برابر اتصال کوتاه.